Oι ρυθμίσεις του GDPR, καταλαμβάνουν ένα τεράστιο εύρος δραστηριοτήτων μεταξύ των οποίων και η δημοσιογραφία που περιλαμβάνει τα συγκροτήματα Τύπου και λοιπών ΜΜΕ, τα τοπικά, περιφερειακά και εθνικά μέσα ενημέρωσης, αλλά και τις νέες μορφές διάχυσης της πληροφορίας που φθάνουν μέχρι και τον ενεργό πολίτη – δημοσιογράφο – χρήστη τυποποιημένων εφαρμογών για να πληροφορήσει και να πληροφορηθεί.

Σκοπός των νέων ρυθμίσεων του GDPR είναι η ενίσχυση των δικαιωμάτων των φυσικών προσώπων σχετικά με την επεξεργασία των προσωπικών τους δεδομένων και η λήψη μέτρων προστασίας από τους υπεύθυνους επεξεργασίας για την αποτροπή παραβίασης- διαρροής των προσωπικών τους δεδομένων.

Ωστόσο ο νέος κανονισμός προβλέπει στο άρθρο 85 μια θετική υποχρέωση των κρατών-μελών να συμβιβάζουν τους κανόνες του γενικού μέρους του Κανονισμού με το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και πληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένης της επεξεργασίας για δημοσιογραφικούς σκοπούς. Ο Ευρωπαίος νομοθέτης θεωρεί ότι η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων για δημοσιογραφικούς σκοπούς πρέπει να τυγχάνει ευνοϊκής μεταχείρισης σε σχέση με τις άλλες μορφές επεξεργασίας, χωρίς μάλιστα να περιορίζει την έννοια των δημοσιογραφικών σκοπών μόνο στη δραστηριότητα των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης (Τύπος και ραδιοτηλεόραση), αλλά συμπεριλαμβάνοντας σε αυτή κάθε μορφή άσκησης της ελευθερίας της πληροφόρησης, π.χ. μέσω blogs.

Παρ’ όλα αυτά, τα δικαιώματα των φυσικών προσώπων όπως ορίζονται στο γενικό μέρος του κανονισμού έρχονται σε αντίφαση με το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και ο νομοθέτης δεν θεσπίζει κριτήρια για την πρακτική εναρμόνιση τους.

Για το λόγο αυτό θα η ΑΠΔΠΧ θα πρέπει να προωθήσει και να ενθαρρύνει την κατάρτιση ενός  κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας που θα είναι σύμφωνος και συμβατός με τις αλλαγές του νόμου.

Η ΕΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης, δημοσίευσαν κατευθυντήριες γραμμές για τα ΜΜΕ και τους δημοσιογράφους στην προσπάθεια τους να εξισορροπήσουν αυτήν την αντίφαση.

• Σύμφωνα με τον Κανονισμό τα άτομα έχουν το δικαίωμα πρόσβασης και λήψης πληροφοριών σχετικά με προσωπικά τους δεδομένα που είναι αποθηκευμένα σε κάποιο μέσο μαζικής ενημέρωσης π.χ εφημερίδα. Το αίτημα αυτό μπορεί να απορριφθεί εάν η αποκάλυψη των πληροφοριών έχει αρνητικές συνέπειες στις δημοσιογραφικές δραστηριότητες (αποκάλυψη των πηγών, διεξαγωγή έρευνας, κλπ.), ή αν  παραβιάζει τα δικαιώματα τρίτων ή αν επηρεάζει δυσανάλογα την ελευθερία έκφρασης. Σε περίπτωση δε που τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αρνηθούν να εκπληρώσουν το αίτημα αυτό, θα πρέπει να καταγράφουν τους λόγους της απόφασης αυτής και να τους κοινοποιήσουν στον ενδιαφερόμενο.
• Σε περίπτωση που δημοσιευθούν ειδήσεις ή ισχυρισμοί, οι οποίοι στη συνέχεια αποδεικνύονται λανθασμένοι, θα πρέπει να  διορθωθούν  αμέσως με τον κατάλληλο τρόπο από τον συντάκτη. Η διόρθωση που θα δημοσιεύει τα πραγματικά γεγονότα θα πρέπει να αναφέρεται στο εσφαλμένο άρθρο. Σε περίπτωση ηλεκτρονικής (on line)  δημοσίευσης, η διόρθωση θα πρέπει να συνδέεται με το αρχικό περιεχόμενο και να εμπεριέχει αντίστοιχο link (σύνδεσμο). Η οποιαδήποτε διόρθωση, απόσυρση ή απόρριψη θα πρέπει να διατηρείται  μαζί με την πρωτότυπη δημοσίευση για το ίδιο χρονικό διάστημα. Τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να διαθέτουν αντίστοιχες διαδικασίες για να διασφαλίσουν την απάντηση στο αίτημα άσκησης του δικαιώματος πληροφόρησης και του δικαιώματος διόρθωσης για πριν και μετά τη δημοσίευση.
• Θα πρέπει να εμποδίζεται εξ’ αρχής η συλλογή προσωπικών δεδομένων που έγινε κατά παράβαση δικαιωμάτων των ενδιαφερόμενων και τα δεδομένα να διαγράφονται από τον συντάκτη.
• Κάθε ενδιαφερόμενος θα πρέπει έχει τη δυνατότητα να υποβάλει καταγγελία και η προσφυγή του αυτή να είναι αποτελεσματική σε περίπτωση παραβίασης κάποιου δικαιώματός του όσον αφορά την προστασία των προσωπικών του δεδομένων. Παράλληλα, τα επανορθωτικά μέτρα θα πρέπει να είναι αποτελεσματικά στην πράξη και να μην παραμένουν σε θεωρητικό επίπεδο. Τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα θα πρέπει να μπορούν να απευθύνονται απευθείας στα καταγγελλόμενα μέσα ενημέρωσης ή σε οριζόμενο από αυτά Υπεύθυνο Προστασίας δεδομένων προτού προσφύγουν στην αρχή προστασίας δεδομένων ή στα δικαστήρια. Θα πρέπει επίσης να έχουν δικαίωμα  αποζημίωσης ανάλογα με την παράβαση και τις συνέπειές της.
• Θα πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που αποθηκεύονται σε αυτοματοποιημένα αρχεία δεδομένων από καταστροφή ή  απώλεια,  μη εξουσιοδοτημένης πρόσβαση, μετατροπή ή διάδοσης τους.
• Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πρέπει επίσης να προστατεύουν τις τεχνικές συσκευές (ισχυρή πολιτική κωδικού πρόσβασης, σύνδεση ελέγχους, κρυπτογράφηση, κατάλληλο αντίγραφο ασφαλείας, antivirus και τείχος προστασίας κ.λπ.) που χρησιμοποιούνται μέσα και έξω από τον οργανισμό (USB, smartphones, φορητοί υπολογιστές κ.λπ.). Τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει ταυτόχρονα να υιοθετήσουν μέτρα και πολιτικές ασφάλειας (κλειδαριές, συναγερμοί, περιορισμένη πρόσβαση στις εγκαταστάσεις κ.λπ.). όσον αφορά τη διαχείριση και οργάνωση, για παράδειγμα για τη ρύθμιση των σχέσεων με τους υπεργολάβους που χρησιμοποιούν, να περιορίσουν τον αριθμό των ατόμων που θα μπορούν να έχουν πρόσβαση προσωπικά δεδομένα  και να προβούν σε αυστηρό και σαφή διαχωρισμό δημοσιογραφικών και μη δημοσιογραφικών δραστηριοτήτων.

Προσοχή:

Η «απαλλαγή»  του άρθρου 85  περιορίζεται αυστηρά στα συντακτικό και δημοσιογραφικό περιεχόμενο. Η εν λόγω εξαίρεση δεν ισχύει για τις άλλες δραστηριότητες των μέσων μαζικής ενημέρωσης όπως για παράδειγμα όταν επεξεργάζονται προσωπικά δεδομένα για εμπορικούς σκοπούς. Στην τελευταία περίπτωση, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πρέπει να συμμορφώνονται πλήρως με τις απαιτήσεις προστασίας δεδομένων.

Βέλτιστες πρακτικές διασφάλισης της συμμόρφωσης

• Ορισμός Υπεύθυνου Προστασίας Δεδομένων (ΥΠΔ)
• Τήρηση αρχείου δραστηριοτήτων επεξεργασίας
• Κατάρτιση πολιτικής απορρήτου προσωπικών δεδομένων
• Εσωτερικές πολιτικές για την εξέταση και αντιμετώπιση των επιπτώσεων  από την προστασία των δεδομένων στο πλαίσιο  μιας δημοσιογραφικής δραστηριότητας και σε περιπτώσεις ηθικών διλημμάτων και δυσκολιών·
• Εσωτερικές πολιτικές για την σύνταξη των απαντήσεων αιτημάτων άσκησης δικαιωμάτων των υποκειμένων, τη διαχείριση παραπόνων, τις περιπτώσεις παραβίασης προσωπικών δεδομένων
• Διεξαγωγή τακτικών ελέγχων για την τήρηση των μέτρων ασφαλείας
• Εκπαίδευση των δημοσιογράφων και του προσωπικού της εταιρείας
• Επανεξέταση συμβάσεων με υπεργολάβους (π.χ φωτογράφους)

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ανωτέρω κατευθυντήριες γραμμές δεν εισάγουν νέα πρότυπα και θα είναι ανοικτές για διορθώσεις, ενημερώσεις και προσθήκες.