Άποψη… όλοι έχουν μία. Ωστόσο, πολλές φορές σε αυτή μπορεί να περιέχονται προσωπικά δεδομένα τα οποία ίσως να πρέπει να προστατευτούν.

Συχνά υπάρχει έντονη κριτική σχετικά με το εάν μία άποψη είναι δίκαια ή ορθή. Για τη διαμόρφωση αυτής της κρίσης μπορεί να παίξουν ρόλο διάφορες παράμετροι, όπως για παράδειγμα η ελευθερία της έκφρασης ή η εμπιστευτικότητα των ανθρώπινων επικοινωνιών, με αποτέλεσμα η αξιολόγηση του σωστού ή του λάθος να καθίσταται ιδιαίτερα περίπλοκη ή και αμφισβητούμενη. Έτσι, γεννάται το ερώτημα εάν τελικά συγκρούεται η ελευθερία έκφρασης μίας άποψης με τη νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.

• Αποτελούν οι απόψεις για ένα πρόσωπο προσωπικά δεδομένα;

Προσωπικό δεδομένο μπορεί να συνιστά οποιαδήποτε πληροφορία που αφορά ταυτοποιημένο ή ταυτοποιήσιμο φυσικό πρόσωπο, κάποιο πρόσωπο δηλαδή του οποίου η ταυτότητα μπορεί να εξακριβωθεί ή να αναγνωριστεί, μέσω αναφοράς σε συγκεκριμένα στοιχεία ταυτότητας, π.χ. μέσω του ονόματός του. Όσον αφορά τις απόψεις και τις γνώμες, συνήθως αυτές αφορούν ένα συγκεκριμένο άτομο που εύκολα μπορεί να ταυτοποιηθεί.

Σε πολλές περιπτώσεις, το όνομα ενός ατόμου μπορεί να αναφέρεται σε μία άποψη ή μπορεί να ταυτοποιηθεί μέσω του περιεχομένου της ή ακόμα μπορεί να χρησιμοποιηθούν περαιτέρω πληροφορίες για την ανάπτυξη και οριοθέτηση της άποψης.

Επιπλέον, ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο κάποιος ορίζει μία άποψη, θα μπορούσε αυτή να είναι εντελώς υποκειμενική, περιέχοντας προσωπικές προτιμήσεις ή εντυπώσεις, π.χ. «νομίζω πως ο τάδε φάνηκε ταραγμένος το πρωί», ή να βασίζεται απολύτως σε ένα αντικειμενικό γεγονός ή μία ειλικρινή πεποίθηση που μπορεί να είναι σωστή ή λανθασμένη, π.χ. «το συγκεκριμένο άτομο είναι ψεύτης».

Ωστόσο, ο ορισμός των προσωπικών δεδομένων είναι ευρύς και μόνο η φύση μιας συγκεκριμένης άποψης θα καθορίσει εάν εφαρμόζεται τελικά η νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων, αλλά και πώς θα μπορούσαν να ασκηθούν τα δικαιώματα των φυσικών προσώπων σχετικά με τη άποψη αυτή.

• Πότε μπορεί να εφαρμοστεί η νομοθεσία περί προστασίας προσωπικών δεδομένων;

Η νομοθεσία περί προστασίας δεδομένων δεν μπορεί να ισχύει για όλες τις περιπτώσεις στις οποίες εμπλέκονται γνώμες και απόψεις, καθώς αφορά μόνο προσωπικά δεδομένα που έχουν συμπεριληφθεί σε αρχείο, μέσω αυτοματοποιημένων ή μη αυτοματοποιημένων συστημάτων αρχειοθέτησης.  Για παράδειγμα, εάν κάποιος απλώς εκφράζει μια δυσάρεστη ή ανακριβή άποψη για κάποιο άλλο πρόσωπο και αυτή δεν έχει καταγραφεί κάπου, τότε η άποψη αυτή δεν θα εμπίπτει στο πεδίο της νομοθεσίας περί προστασίας προσωπικών δεδομένων.

Παρομοίως, υπάρχουν κάποια άλλα όρια για την εφαρμογή της εν λόγω νομοθεσίας. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της «εξαίρεσης του νοικοκυριού», όπου η προστασία των προσωπικών δεδομένων δεν καλύπτει περιπτώσεις διατύπωσης ή καταγραφής απόψεων για αμιγώς προσωπικές ή οικιακές δραστηριότητες κάποιου, οι οποίες μάλιστα δεν έχουν σχέση με επαγγελματική ή εμπορική δραστηριότητα. Επομένως, εάν κάποιος καταγράφει στο προσωπικό ημερολόγιό του σημαντικά πράγματα για την οικογένειά του, αυτό δεν θα αποτελέσει σε καμία περίπτωση ζήτημα προστασίας δεδομένων. Αντιθέτως, ο μηχανισμός προστασίας ενδέχεται να εμπλακεί εάν ένα σχόλιο καταγράφηκε ή δημοσιεύτηκε σε ένα μέσο που δεν εμπίπτει σε αυτήν την εξαίρεση, εάν για παράδειγμα ένα τέτοιο σχόλιο εκφράστηκε δημοσίως σε ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης ή στον έγγραφο ή ηλεκτρονικό τύπο.

Αναφορικά με τις εμπιστευτικές απόψεις, υπάρχουν και εδώ συγκεκριμένοι δείκτες που μπορούν να καθορίσουν εάν μία άποψη εκφράστηκε εμπιστευτικά προς κάποιον. Συγκεκριμένα, για να εξεταστεί εάν μία άποψη χαρακτηρίζεται ως «εμπιστευτική» θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψιν το περιβάλλον, ο τόπος και ο χρόνος έκφρασης αυτής της άποψης, ώστε ο λήπτης της άποψης να είναι πραγματικά σε θέση να κατανοήσει τον εμπιστευτικό χαρακτήρα της έκφρασης αυτής.

• Τι συμβαίνει με τη δημοσιογραφία και την ελευθερία της έκφρασης;

Η προστασία δεδομένων είναι μόνο ένα από τα πολλά δικαιώματα και ελευθερίες που προστατεύονται στην Ε.Ε., ενώ πρέπει να σέβεται και να βρίσκεται σε ισορροπία με άλλα δικαιώματα και ελευθερίες, όπως η ελευθερία της έκφρασης, συμπεριλαμβανομένης της δημοσιογραφικής, ακαδημαϊκής, καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής έκφρασης. Σε περιπτώσεις σύγκρουσης πολλαπλών δικαιωμάτων ή ελευθεριών, πρέπει να υπάρχει ισορροπία, προστατεύοντας τα προσωπικά δεδομένα των προσώπων και ερμηνεύοντας ευρέως τη ν έννοια της ελευθερίας της έκφρασης και της δημοσιογραφίας.

Σημαντικό παράδειγμα αλληλεπίδρασης των δύο αυτών δικαιωμάτων είναι αυτό του άρθρου 28 του ελληνικού νόμου Ν. 4624/2019, με τον τίτλο «Επεξεργασία και ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης» , σύμφωνα με το οποίο το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης και της πληροφόρησης συμβιβάζεται με αυτό της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Συγκεκριμένα, το άρθρο αυτό αναφέρει ότι η επεξεργασία δεδομένων για δημοσιογραφικούς ή άλλους σκοπούς επιτρέπεται είτε όταν το φυσικό πρόσωπο έχει παράσχει την προηγούμενη ρητή του συγκατάθεση είτε όταν τα προσωπικά του δεδομένα έχουν προδήλως δημοσιοποιηθεί από το ίδιο το πρόσωπο. Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 28, υπερέχει το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης ιδίως για θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος και όταν γίνεται λόγος για δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα δημοσίων προσώπων, καθώς και όταν η ενημέρωση περιορίζεται στο μέτρο του αναγκαίου για την εκπλήρωση του σκοπού της ενημέρωσης του κοινού.

Στην πράξη λοιπόν, αυτό σημαίνει ότι η νομοθεσία ενδέχεται να μην βοηθά κάποιον που έχει ενοχληθεί ή αναστατωθεί από μία γνώμη ή άποψη για αυτόν, εκφρασμένη μέσω μίας ηλεκτρονικής ή έντυπης εφημερίδας, αφού ορισμένες φορές ο εκδότης μπορεί να βασίζεται σε μια «δημοσιογραφική εξαίρεση» που να επιτρέπει τη δημοσίευση της άποψής του. Η δικαιολογητική βάση πίσω από αυτό είναι ότι ο ελεύθερος τύπος σίγουρα παίζει καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της σύγχρονης κοινωνίας, ενώ η κοινωνία δεν θα ωφελούταν από τον ακραίο περιορισμό της ικανότητας των ειδησεογραφικών πρακτορείων να δημοσιεύουν απόψεις σχετικά με αναγνωρίσιμα άτομα, ειδικά για θέματα δημοσίου ενδιαφέροντος.

• Πώς μπορεί να ικανοποιηθεί το δικαίωμα πρόσβασης, διόρθωσης ή διαγραφής των απόψεων για ένα πρόσωπο;

Οι απόψεις, όταν περιέχουν προσωπικά δεδομένα, ενδέχεται να υπόκεινται στην υποχρέωση ικανοποίησης δικαιωμάτων προστασίας δεδομένων, όπως το δικαίωμα πρόσβασης, διόρθωσης ή διαγραφής. Όλα τα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του πολύ γνωστού δικαιώματος πρόσβασης στις πληροφορίες ενός προσώπου, μπορούν να περιοριστούν σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως όταν ισχύει η εξαίρεση του νοικοκυριού ή άλλα δικαιώματα όπως η ελευθερία της έκφρασης. Για παράδειγμα, το δικαίωμα διαγραφής (ή «δικαίωμα στη λήθη» δεν ισχύει όταν η καταγραφή ή η χρήση αυτής της άποψης είναι απαραίτητη για την άσκηση του δικαιώματος της ελευθερίας έκφρασης.

Ωστόσο, ορισμένα δικαιώματα, όπως η διόρθωση ή η διαγραφή, ισχύουν μόνο όταν πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Για το δικαίωμα διόρθωσης, τα προσωπικά δεδομένα πρέπει να είναι πραγματικά «ελλιπή» ή «ανακριβή», ενώ για τη διαγραφή χρειάζεται να υπάρχει σαφής και τεκμηριωμένος λόγος που να δικαιολογεί το αίτημα διαγραφής.

Σε κάθε περίπτωση η έκφραση μίας άποψης θα πρέπει να περιορίζεται στην χρήση μόνο όσων στοιχείων είναι απαραίτητων για τη στοιχειοθέτηση και δικαιολόγησή της. Οποιαδήποτε αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, που θα μπορούσε να προκαλέσει βλάβη -ηθική ή χρηματική- σε ένα πρόσωπο, ή να οδηγήσει σε πιθανή δυσφήμισή του, θα πρέπει να εξετάζεται με ιδιαίτερη προσοχή ούτως ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε ενδεχόμενη παραβίαση των προσωπικών δεδομένων αυτού του προσώπου, καθώς και άλλες δυσάρεστες συνέπειες.

Πηγή: DPC